درمان اختلالات قاعدگی
سیکل طبیعی قاعدگی چگونه است؟
سیکل قاعدگی یا عادت ماهیانه یک روند طبیعی ماهیانه است که شامل مجموعه تغییراتی است که در بعضی از اعضای بدن یک زن از جمله تخمدان ها، رحم، واژن و سینه ها رخ می دهند.
این سیکل پس از به بلوغ رسیدن فرد معمولا از سن ۹ تا ۱۶ سالگی آغاز می شود و بدن فرد شروع به تغییر می کند و هورمون ها باعث ایجاد روند جدیدی در بدن می شوند. در قاعدگی خونریزی از رحم رخ می دهد که این خون شامل ترکیبی از خون کامل و بافت های ریزش کرده لایه پوشاننده رحم به رنگ قرمز روشن، قرمز تیره و یا قهوه ای تیره می باشد.
یک سیکل قاعدگی هر ۲۲ تا ۳۵ روز و به طور متوسط در حالت نرمال ۲۸ روز یک بار اتفاق می افتد و در حالت طبیعی حدود ۳ تا ۷ روز طول می کشد و در حدود ۳۵ تا ۸۰ گرم خون از بدن یک زن دفع می شود. این سیکل در حدود سن ۴۵ تا ۶۰ سالگی متوقف می شود که باعث ورود فرد به دوران یائسگی می شود.
اختلالات قاعدگی چیست؟
یک سری عوامل باعث ایجاد تغییراتی در روند طبیعی سیکل قاعدگی می شوند و آن را از حالت طبیعی خارج می کنند که در هر سنی امکان دارد رخ دهند؛ به این عوامل، اختلالات قاعدگی گفته می شود. این اختلالات هر کدام علت خاصی دارند که می توانند باعث ایجاد تغییر در زمان قاعدگی، خفیف یا شدید شدن خونریزی، لکه بینی در بین سیکل ها، درد های شدید در قاعدگی، قطع قاعدگی، طولانی شدن قاعدگی و… بشوند. به اختلالات قاعدگی نباید بی توجهی کرد، چرا که امکان دارد مساله خطرسازی باشند و حتی ممکن است فرد دچار نازایی شود. پس توجه به آنها و ریشه یابی علت و درمان آنها امری ضروریست.
انواع اختلالات قاعدگی
- آمنوره یا قطع سیکل قاعدگی
توقف سیکل قاعدگی اگر در زنان بر اثر بارداری یا شیردهی نباشد یکی از اختلالات قاعدگی می باشد. که به دو نوع تقسیم می شود که عبارتند از:
- آمنوره اولیه:در صورتی که یک دختر به سن ۱۶ سالگی برسد و صفات ثانویه جنسی و سیکل قاعدگی در وی رخ ندهد دچار این اختلال شده است. این اختلال می تواند بر اثر دلایلی همچون بلوغ دیررس، ناهنجاری های مادرزادی، غیر طبیعی بودن دستگاه تناسلی، مسدودی کامل پرده بکارت، اختلالات غدد درون ریز و اختلالات تغذیه ای باشد که فرد باید به متخصص مراجعه و درمان خود را آغاز کند.
- آمنوره ثانویه:این اختلال زمانی رخ می دهد که یک زن قاعدگی را تجربه کرده باشد و دارای قاعدگی منظم باشد، اما ناگهان دچار قطع قاعدگی شود و این روند چند ماه طول بکشد.
عواملی که منجر به ایجاد این اختلال می شوند عبارتند از:
- تغییرات وزنی که باعث کاهش و یا افزایش شدید وزن می شوند که می تواند بر اثر دیابت، اختلال خوردن و یاورزش های سنگین در دوران قاعدگیباشد.
• اختلالات و نارسایی های تخمدان ها یا زخم شدن رحم
• جراحی بر روی رحم و تخمدان ها مانند لاپاراسکوپی رحم و تخمدان
• مصرف یا قطع قرص های ضد بارداری
• ناهنجاری های هورمونی و کوروموزمی
• استرس و اضطراب های عاطفی و روانی
• اختلالات تیروئیدی و یا ایجاد تومور درغده هیپوفیز
• باریک بودن سرویکس رحم
• مصرف مواد مخدر
• شیمی درمانی
درمان اختلال آمنوره:
بسته به دلیل ایجاد کننده آمنوره نوع درمان متفاوت است که شامل درمان هایی مانند:
- درمان های مربوط به ایجاد تعادل وزن
• درمان و جراحی برای رفع نقص های مادرزادی
• درمان دارویی و جراحی برای رفع تومورغده هیپوفیز
• درمان های روانی برای کاهش استرس و اضطراب
• درمان هورمونی برای ناهنجاری های هورمونی
- الیگومنوره یا قاعدگی سبک و کم تکرار
در این اختلال قاعدگی کمتر رخ می دهد و یا فواصل بین دو سیکل از ۳۵ روز بیشتر می شود. عوامل ایجاد کننده و درمان این اختلال تقریبا مانند اختلال آمنوره می باشد.
- منوراژی یا خونریزی شدید قاعدگی
این اختلال باعث ایجادخونریزی شدید در قاعدگیمی شود و باعث اختلال در زندگی روزمره فرد می شود. علائم منوراژی عبارتند از:
- طول کشیدن قاعدگی بیش از ۷ روز
• ایجاد لخته های خونی بزرگ در قاعدگی
• نیاز به تعویض تامپون یا پد بهداشتی به طور مکرر در طول روز و شب
• ایجاد کم خونی شدید
عوامل ایجاد کننده اختلال منوراژی:
- اختلالات هورمونی
• بیماری های رحمی مانند: کیست، فولیپ و فیبروئید رحمی
• اختلالات تخمدانی
• سرطان سرویکس رحمو تخمدان ها
• حاملگی خارج از رحم
• عفونت واژن، لگن و رحم
• مصرف داروهای ضد انعقاد خون
• ورزش و فعالیت های سنگین طولانی مدت
• استفاده از IUD
درمان اختلال منوراژی:
بر اساس آزمایشات و تشخیصات پزشکی درمان های این اختلال صورت می گیرد که عبارتند از:
- هورمون درمانی
• تجویز داروهای غیراستروئیدی
• تجویز مکمل آهن
• هیسترکتومی
• هیستروسکوپی
• لایه برداری رحم
• کورتاژ و بزرگ کردن رحم
- متروراژی یا خونریزی و لکه بینی بین دو قاعدگی
در این اختلال لکه بینی و خونریزی خفیف بین دو سیکل قاعدگی رخ می دهد. این اختلال بیشتر در دختران به بلوغ رسیده و زنانی که یائسگی آنها نزدیک است رخ می دهد.
ولی امکان دارد این اختلال بر اثر عوامل دیگر ایجاد شود که عبارتند از:
- فولیپ و فیبروئید های رحمی
• عفونت، التهاب و سرطان در واژن، سرویکس رحم و رحم
• تحلیل رفتن دهانه رحم
• اندومتریوز رحم
• چسبندگی رحم
• استفاده داروها و وسایل ضد بارداری مانند IUD
• مصرف داروهای رقیق کننده خون
• ابتلاء به بیماری های مزمن مانند: دیابت، تیروئید
• عوارض زایمان مانند سقط جنین و حاملگی خارج از رحم
• استرس و اضطراب
درمان اختلال متروراژی:
درمان این اختلال بر اساس دلایل بروز می تواند شامل موارد زیر باشد:
- درمان هورمونی
• خارج سازی IUD
• برداشتن یا تخریب بافت سرویکس رحم
• جراحی دی اند سی
• هیستروسکوپی
• هیسترکتومی
- دیسمنوره یا قاعدگی دردناک
هر زن در هنگام قاعدگی احتمال دارد دچار دردهایی از جمله درد در شکم، لگن، کمر، سر، پاها، انقباضات شدید در شکم و خستگی مزمن بشود. ولی اگر این درد ها شدید باشد و زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار دهند یک جور اختلال محسوب می شوند و دیسمنوره نامیده می شوند.
دیسمنوره دارای دو نوع است که عبارتند از:
- دیسمنوره اولیه:این نوع شامل انقباضات شدید و دردناک است که نابهنجاری همراه خود ندارد و معمولا در سال های اولیه بلوغ این درد ها بیشتر است و همچنین احتمال آغاز این درد با شروع قاعدگی یا چند ساعت یا چند روز قبل از قاعدگی وجود دارد. بالا بودن میزان پروستاگلاندین در رحم و یا تنگ بودن سرویکس رحم باعث ایجاد این عارضه می شوند. این اختلال با افزایش سن و زایمان کاهش پیدا می کند.
- دیسمنوره ثانویه:این اختلال احتمال دارد بر اثر یک علت خاص و نابهنجاری جسمی مانند اندومتریوز رخ دهد. از دلایل دیگری که منجر به ایجاد این اختلال می شوند، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کیست های تخمدان
• فیبروئید رحم
• عفونت دستگاه تناسلی
• تومور
• بیماری های روده
• استفاده از IUD
درمان اختلال دیسمنوره:
دیسمنوره اولیه با مصرف دارو و تغییر عادات زندگی درمان می شود. دیسمنوره ثانویه بر اساس علت ایجاد آن روش درمانی متفاوتی دارد که عبارتند از:
- مصرف داروهای غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسین و در مواردی هم قرص های ضد بارداری
• مصرف داروهای گیاهی مکمل مانند B1 و منیزیم
• گرما درمانی
• طب سوزنی
• ورزش منظم
- یا نشانگان پیش قاعدگی PMS
به مجموعه ای از تغییرات پیش از قاعدگی زنان که شامل تغییرات جسمی، خلقی و رفتاری می باشد، PMS گفته می شود. PMMD نوع شدید این اختلال می باشد که منجر به ناتوانی فرد می شود. تاکنون بیش از ۱۵۰ نوع علائم و نشانه برای این اختلال گزارش شده که شایع ترین آنها عبارتند از:
- تغییرات فیزیکی:مانند میگرن، کمر درد، نفخ، سردرد، ورم دست و پا، ضعف، کاهش انرژی و…
• نوسانات خلقی و رفتاری:مانند افسردگی، پرخاشگری، اضطراب، ناامیدی، افزایش میل جنسی و…
• تشدید بیماری ها: مانند تشدید در بیماری های آسم، آلرژی، صرع و افسردگی
عوامل ایجاد کننده این اختلالها ناشناخته هستند، ولی برخی عوامل هستند که میتوانند در بروز آن دخیل باشند. از جمله:
- نوسان هورمون های استروژن و پروژسترون
• مصرف نوشابه گازدار و الکل
• کمبود برخی ویتامین ها
• تغییر در انتقال دهنده های عصبی مغز
درمان اختلال PMS:
از جمله درمان هایی که باعث کاهش علائم سندروم پیش از قاعدگی می شوند عبارتند از:
- مصرف قرص های ضد افسردگی
• مصرف داروهای مسکن
• مصرف کلسیم و منیزیم
• مصرف مولتی ویتامین ها
• کاهش مصرف شکر و نمک قبل از قاعدگی
• استراحت کافی
• حمایت عاطفی از سوی اطرافیان
سندروم شایع و ناشناخته در زنان
سندروم پیش از قاعدگی یا PMS، این عارضه در واقع یکسری علایم بدنی و رفتاری بصورت دوره ای در روزهای قبل از قاعدگی در خانم ها ظاهر می شود و ممکن است با کار یا زندگی فرد تداخل داشته باشد،البته امروزه با تغییر سبک زندگی این سندروم شایع تر شده است خیلی از خانم ها و دختران جوان را درگیر خود کرده است. یک اصطلاح دیگر هم در این زمینه داریم با نام PMDD این عارضه در واقع همان PMS است اما با علائم ظاهری شدید تری همراه است .
علائم PMS
علایم و نشانه های سندرم پیش از قاعدگی به دو دسته جسمی و روحی تقسیم می شوند. احساس اندوه و نا امیدی ، احساس حقارت ، احساس دلشوره و نگرانی ،ناپایداری واضح در خلق ، تحریک پذیری و خشم پایدار، کاهش علاقه به فعالیت های معمول که ممکن است حتی با ترک روابط اجتماعی همراه باشد، اشغال در تمرکز ، احساس خستگی ، پرخوابی یا بی خوابی ، تغییرات واضح در اشتها ، احساس ذهنی مبنی بر از دست دادن کنترل .
علائم فیزیکی مانند :درد و تورم پستان ، سردرد ، احساس نفخ شکم ، اضافه وزن همراه با تنگ شدن لباس ،کفش و انگشتر، درد در مفاصل و عضلات . این علامت های ذکر شده شایع ترین علایم این سندروم هستند .
هرچند تعداد علایم و نشانه های بلقوه این بیماری بسیار زیاد است، اما اکثر زنان فقط به بعضی از این مشکلات دچار می شوند. شدت این مشکل در زنان مختلف می باشد، در بعضی این مشکل قابل تحمل بوده و در بعضی دیگر باعث اختلال در زندگی روزانه می شود. اگر شما در کنترل این مشکل موفق نبودید می بایست به پزشک مراجعه نمایید.
نحوه تشخیص این سندروم
خانم ها حتما باید علائمی که در بدنشان ظاهر می شود را یادداشت کنند و باید بدانند که این علایم ماهیت دوره ای دارد یعنی در یک هفته قبل از قاعدگی شدت دارد ولی وقتی قاعدگی اتفاق می افتد این علایم کم و گاهی کاملا ناپدید می شود .بنابراین خانم ها با یادداشت کردن علایم قبل از قاعدگی کاملا می توانند این سندروم را تشخیص دهند .
علت بوجود آمدن علایم خلقی در این سندروم کمبود « سروتونین » است . تغییرات دوره ای که هورمون های استروئیدی تخمدان دارند بر مکانیزم های مرکزی تاثیر می گذارد و سروتونین نقش اساسی در این اختلالات را ایفا میکند .نکته قابل ذکر این است که زمینه ژنتیک در این سندروم نقش بسزایی دارد و مادرانی که دچار این اختلال هستند بدانند دخترانشان درصد بالایی را برای مبتلا شدت دارا هستند .
در رابطه با پیشگیری PMS متذکر شد :بعضی اوقات با تغییر در سبک زندگی خود می توانید سندرم پیش از قاعدگی را کنترل نموده و آن را بهبود بخشید. حذف کافئین، ترک سیگار ، ورزش منظم ، وعده های غذایی منظم ، خواب کافی ، کاهش استرس که خانم ها می توانند با ورزش هایی مانند یوگا و مدتیشن استرس خود را کاهش دهند. عوامل ذکر شده در پیشگیری از این اختلال کمک شایانی را به زنان می کند .
ویتامین ها آنچنان نقش بسزایی ندارند ولی بعضی از داروها با تجویز پزشک که سطح سروتونین خون را بالا می برد می شود استفاده کرد مثلا اگر بی خوابی دارند درمان دارویی برای بی خوابی آنان تجویز می شود یا اگر دچار ورم می شوند داروهایی که تورم را کاهش می دهند و دفع ادرار را زیاد می کنند توصیه می شوند . خوردن شش وعده غذایی کوچک در روز بسیار مناسب تر و مفیدتر از صرف سه وعده غذایی می باشد . در این دوره مصرف کربوهیدراتهای مرکب مانند میوه جات تازه ، سبزیجات ، غلات و پروتئینها ( بخصوص مرغ و ماهی ) توصیه می شوند.
از آنجایی که سندروم پیش از قاعدگی به نوسنات دوره ای هورمون استروژن و پروژسترون ارتباط دارد استفاده از ترکیبات دارویی که سیکل را متوقف می کند می توانند در درمان PMS موثر باشد .
اختلالات خلقی قاعدگی (pms)
دکتر شهرزاد شعبانی نیا
👩⚕️جراح و متخصص زنان و زایمان و زیبایی زنان
🔰دارای بوردتخصصی
🔰لابياپلاستی/وایتینگ
جهت کسب اطلاعات تماس (آدرس مطب، شماره تماس و …) لطفا کلیک کنید.
بدون دیدگاه